Kosowo – czy jest tam bezpiecznie? Jakie dokumenty? Praktyczny przewodnik

Do wielu krajach na Bałkanach i nie tylko turyści się już przekonali. Albania zaczyna być konkurentką Chorwacji, wielu ludzi zamiast Alp czy Pirenejów wybiera przygody w Górach Bałkanów. W dalszym ciągu często pytacie czy Kosowo jest bezpieczne, czy warto tam jechać, co można tam zobaczyć i czy w ogóle można tam wjechać. Jako, że jeździmy tam od lat regularnie kilka-kilkanaście razy w roku postanowiliśmy zrobić mały praktyczny przewodnik po Kosowie i odpowiedzieć na Wasze pytania.

Zaproszenie do Kosowa

Kosowo jest najbardziej tajemniczym i jednym z najtrudniejszych do zrozumienia zakątków Europy. Ludzie na ogół wciąż postrzegają region przez pryzmat wojny z końca lat dziewięćdziesiątych oraz szerzej na tle szalenie skomplikowanego procesu rozpadu Jugosławii, w którym bardzo trudno się połapać. Kosowo jednostronnie ogłosiło niepodległość od Serbii 17 lutego 2008 roku, a więc przeszło piętnaście lat temu.

Działania wojenne są już kwestią przeszłości, a młody kraj powoli normalizuje swoje stosunki także z pragnącą dołączenia w szeregi UE Serbią. Kosowo jest krajem bezpiecznym dla turysty. Mieszkańcy bardzo się cieszą, gdy w ich strony docierają goście, a ich bezpieczeństwo i zadowolenie jest brane za punkt honoru.

Jako turyści możemy tutaj chodzić po pięknych i pustych szlakach w Górach Przeklętych, zwiedzić wyjątkowe monumenty historyczne, odwiedzić jedne z najbardziej odosobnionych i malowniczych górskich wsi w Europie, skosztować wielu regionalnych produktów, skorzystać z uroku nocnego życia wyjątkowo żywych starówek w większych miastach, dobrze zjeść i nacieszyć się gościnnością mało spotykaną gdzie indziej w Europie.

Co trzeba wiedzieć przed podróżą?

Dokumenty do kontroli!

Żeby wjechać do Kosowa potrzebny jest dowód osobisty z danymi biometrycznymi i zdjęciem „z przodu”, czyli po prostu nowy dowód. Jeśli mamy stary to możemy mieć problem i lepiej zabrać wtedy również paszport. Ogólnie zawsze polecam na Bałkanach i gdzie indziej mieć ze sobą jednocześnie dowód i paszport. W normalnych sytuacjach się nie przydają, ale jeśli wydarzy się coś kryzysowego – na przykład zagubienie dowodu – posiadanie paszportu przyspiesza wszystkie procedury.

Podróżując własnym autem na granicy musimy wykupić specjalne ubezpieczenie, gdyż nie działa tu system OC ani ubezpieczenie Zielona Karta.

Przez którą granicę jechać?

Do Kosowa wbrew pozorom formalnie najlepiej wjechać od strony Serbii. Kraj ten nie uznaje niepodległości Kosowa i jeżeli wjedziemy od strony Macedonii, Czarnogóry i Albanii, zostanie to uznane za nielegalne przekroczenie granicy Serbii. Nie będziemy wówczas mogli przekroczyć granicy z Serbią i do Polski trzeba będzie wracać okrężną trasą przez Macedonię. Do Kosowa wjeżdżamy najczęściej przez dwa przejścia graniczne: Jarinje na północy kraju lub Merdare na wschodzie.
W Jarinje ruch jest niewielki i odprawa idzie bardzo sprawnie, żeby jednak dotrzeć na granicę trzeba przejechać przez górskie wąwozy, krętą Ibarską Magistralą. W ostatnich latach Jarinje jest epicentrum protestów związanych z koniecznością wymiany na granicy serbskich lub kosowskich tablic rejestracyjnych, które wynikają z tego, że oba kraje na wzajem nie uznają swoich blach. Jeśli są protesty dobrze jechać przez Merdare.

Główna droga z Prisztiny do Niszu w Serbii prowadzi przez Merdare. Przejście graniczne jest nowiutkie, odprawa idzie szybko, dużo szybciej niż przed kilkoma laty. Od strony serbskiej jest dużo remontów dróg, więc trzeba liczyć zawsze opóźnienia od miasteczka Prokuplje.

Z Kosowa do Czarnogóry przejedziemy przez Rožaje (bardzo strome serpentyny w lesie), do Albanii dostaniemy się autostradą, a do Macedonii główną drogą. Będąc wcześniej w Kosowie trzeba liczyć się z nieco dłuższymi i bardziej szczegółowymi kontrolami na innych granicach, na przykład serbsko-macedońskiej.

Pozwolenia na przejście przez granicę

Podczas naszych wypraw w Góry Przeklęte przechodzimy granice Czarnogóry, Kosowa i Albanii przez góry. Robimy to legalnie poza wyznaczonymi przejściami dzięki specjalnym przepustkom, które wyrabiamy uczestnikom wycieczek przed wyprawami. Wszystkie informacje na temat procedury udzielamy przed wyprawą.

Kto mieszka w Kosowie?

Populacja: Mniej niż 2 miliony.

Na fladze Kosowa znajduje się zarys granic państwa oraz sześć gwiazdek. Jest to obok Cypru jedyny kraj, który posiada obrys swojego terytorium na fladze. Gwiazdki reprezentują sześć grup etnicznych zamieszkujących Kosowo: Albańczyków, Serbów, Turków, Bośniaków, Goranów oraz Romów.

Albańczycy w Kosowie należą do grupy etnicznej Gegów, czyli górali zamieszkujących góry północnej Albanii (drugim odłamem Albańczyków są mieszkańcy południa, czyli Toskowie). Mówią w języku albańskim, nieco odmiennym od tego w jakim rozmawiają mieszkańcy Tirany.
Około 2% mieszkańców Kosowa to Romowie. Dzielą się na trzy grupy: Romów, Aszkali oraz bałkańskich Egipcjan. Podobnie jak na Słowacji zamieszkują wioski i obrzeża miast.
Kosowo tworzy bardzo młode społeczeństwo. Średnia wieku to około 26 lat. Bezrobotnych jest 1/3 mieszkańców, w tym prawie 60% ludzi młodych. Kosowo jest drugim najbiedniejszym krajem Europy, wyprzedzając jedynie Mołdawię. Dużą część budżetu państwa tworzy wsparcie od kosowskiej diaspory z całego świata, szczególnie Niemiec, Szwajcarii i krajów skandynawskich. Nic dziwnego, że mimo wiz i ograniczonej możliwości podróżowania wielu młodych ludzi opuszcza rodzinne strony i szuka szczęścia na emigracji.

Języki

Dwa języki z którymi będziemy mieć do czynienia podczas naszej wyprawy to serbski i albański.
Język serbski jest językiem południowosłowiańskim i jako taki brzmi dla naszego ucha znajomo i zrozumiale. Zapisywany jest zarówno cyrylicą jak i łacinką, a napisy i szyldy często występują w dwóch wersjach, więc poradzimy sobie z komunikacją doskonale.
Literkę Đđ czytamy jak nasze dź, zbitka nj to nasze ń, lj to bardzo miękkie l wymawiane z językiem na zębach, ć to nasze ć, a č,ž,š oraz dž to nasze cz, ż, sz i dż.
Z językiem serbskim zetkniemy się szczególnie na północy w okolicach podzielonego miasta Kosowska Mitrovica oraz okazjonalnie w innych miejscach, przede wszystkim na wsi. Serbskimi enklawami są prawosławne monastyry z listy UNESCO, również popularny kurort narciarski Brezovica to „serbska” strona Kosowa.

Zdecydowana większość mieszkańców Kosowa, w tym praktycznie wszyscy w miejscowości Pejë oraz nasi przewodnicy mówią w języku albańskim. Naukowcy do tej pory nie ustalili skąd pochodzi język albański ani z jakimi innymi językami jest spokrewniony. Najprawdopodobniej stanowi zupełnie odrębną gałąź w rodzinie języków europejskich. Oznacza to dla nas, że praktycznie całe słownictwo z wyjątkiem zapożyczeń jest dla nas zupełnie niezrozumiałe i trudno sobie albańskie słowa skojarzyć z czymkolwiek znanym i wywnioskować co oznaczają. Przykładowo słowo „motër” oznacza siostrę, a „baba” ojca…
Miejscowi zdają sobie sprawę, że język albański nie jest zbyt oczywistym wyborem do nauki za granicą i bardzo entuzjastycznie reagują na najmniejsze próby powiedzenia czegoś po albańsku. Nawet zwykłe „dzień dobry” czyli „mirëdita” oraz „dziękuję” czyli „faleminderit” spowodują uśmiech na twarzy rozmówcy i reakcje w stylu „skąd tak dobrze znasz albański”? 🙂

Czy w Kosowie jest bezpiecznie?

Kosowo jest krajem bezpiecznym dla turysty. Mieszkańcy bardzo się cieszą, gdy w ich strony docierają goście, a ich bezpieczeństwo i zadowolenie jest brane za punkt honoru. Drobnej przestępczości  jest bardzo niewiele. Jak w całym świecie na Bałkanach są kieszonkowcy oraz oszuści, należy więc odpowiednio zabezpieczyć posiadane pieniądze, dokumenty. Najlepiej nosić je w specjalnie do tego przygotowanych saszetkach czy bezpiecznych kieszeniach. Należy też rozdzielać gotówkę na kilka miejsc. Ja do tej pory nie miałem żadnych problemów w tym zakresie a wszyscy miejscowi byli bardzo przyjaźni i pomocni.

Przestępczość w Kosowie oczywiście występuje, głównie jednak chodzi o przemyt, pranie brudnych pieniędzy i inne aspekty codzienności zorganizowanych grup przestępczych. Turysty dotyczy to w zasadzie w znikomym stopniu. Praktycznie nie występuje drobna korupcja, w kraju jest dużo policji i międzynarodowych sił stabilizacyjnych. Różnych rozruchów, manifestacji czy walk w ostatnich latach było już bardzo mało, przede wszystkim głośne protesty na granicy w Jarinje oraz miejscowościach w okolicy.

Działania wojenne też są już kwestią przeszłości, chociaż często w mediach pojawiają się podsycane przez obie strony informacje o eskalacji konfliktu. W Kosowie znajduje się baza wojsk amerykańskich Bondsteel i prawie 30 000 żołnierzy. Chłopaki płacą dolarami, w środku można zjeść w Taco Bell, Dunkin Donut i innych amerykańskich sieciach, cała okolica jest bogata w hotele na godziny. Nikt przy zdrowych zmysłach tego nie zaatakuje.

Specyficznym miejscem jest mafijne miasto Mitrovica. Jeśli się jest turystą i nie interesuje takimi dziedzinami ludzkiej działalności jak narkotyki, przemyt, handel ludźmi, polityka i kopalnie kryptowalut to nic ci się tam nie stanie. Czasem zamordują przy moście jakiegoś polityka, czasem kogoś porwą, ale raczej nigdy nie dotyczy to zwykłych turystów, szczególnie bidulek chodzących po górach.

Zdrowie

Proszę pamiętać o zabraniu apteczki osobistej, gdzie znajdą się leki czy witaminy konsumowane przez nas na co dzień oraz różnego rodzaju plastry na otarcia, skaleczenia czy pęcherze. Koniecznie też środek przeciwbólowy i środek przeciw biegunce. Służba zdrowia jest w Kosowie na przyzwoitym poziomie i w razie poważniejszych problemów możemy liczyć na dobrą opiekę.

W górach zaczynają rozkręcać się w ostatnim czasie służby ratownicze, ale o poziomie naszego TOPR możemy póki co zapomnieć. Albańczycy szkolą się w Polsce i myślę, że za kilka lat będzie to wszystko funkcjonować bardzo fajnie. Póki co lepiej nie mieć wypadków w górach i liczyć się z tym, że akcje ratunkowe będą czasochłonne – często przy użyciu prywatnych aut terenowych.

Waluta w Kosowie

Walutą w Serbii jest dinar serbski (RSD). Obowiązuje również w serbskich enklawach w Kosowie, przykładowo w Mitrowicy po północnej stronie rzeki Ibar. 1 euro to około 115 dinarów. Kiedyś Serbowie w Kosowie byli obrażeni na Euro i bardzo dumni z dinara, dzisiaj już zwykle biorą Euro.

Walutą Kosowa jest euro. Sami je sobie wprowadzili. Można? Można!

W miastach funkcjonują bankomaty i można też dokonywać bez problemu wymiany pieniędzy w kantorach i bankach. W niektórych kantorach pobierana jest prowizja. Znany jest Revolut, popularny jest też jego odpowiednik Paysera. W górskich wioskach, schroniskach i innych miejscach tego typu zdecydowanie preferowana jest gotówka.

Inne praktyczne informacje

Ambasada Polski w Serbii: ul. Kneza Milosa 38 11 000 Belgrad Tel. (+381) 112065301

Od dnia 1 stycznia 2017 r. Węgry reprezentują Polskę w Kosowie w sprawach konsularnych, m.in. w zakresie pomocy obywatelom polskim aresztowanym oraz poszkodowanym w nieszczęśliwych wypadkach lub na skutek przestępstw z użyciem przemocy.

Adres ambasady Węgier: Rr. Arben Xheladini nr. 23, Arberi 10000 Pristina (Rr. 24 Maji Nr.23, Arberi 10000 Pristina)

Najbliższa polska placówka znajduje się w Skopje.

Gniazdka elektryczne i napięcie takie jak u nas.